Брыльянт у россыпах культурнай спадчыны

Створаны ў 1991 годзе, фальклорны ансамбль “Паазер’е” не перастае здзіўляць сваёй адметнасцю і выканальніцкім майстэрствам.

У 1993-ім яму прысвоена званне “народны”, у 2003-ім — “заслужаны”, а ў 2004-ым калектыў удастоены спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь “За духоўнае адраджэнне”

“Паазер’е” з’яўляецца лаўрэатам многіх рэспубліканскіх і міжнародных конкурсаў і фестываляў, яго дыпломаў, грамат, узнагарод проста не злічыць. Пра творчы шлях калектыву-юбіляра — у інтэрв’ю з яго кіраў­ніком Анатолем Анатольевічам Собалем.

— Анатоль Анатольевіч, калі ласка, узгадайце, як усё пачыналася.

— Да 1991 года існаваў Груздаўскі цымбальны аркестр, а ў яго складзе — фальклорны ансамбль “Груздаўскія дзяды”. У канцы 80-ых да знакамітых і паважаных музыкаў, слава пра якіх разнеслася далёка за межы раёна, далучыліся пяць выкладчыкаў Пастаўскай музычнай школы, сярод якіх быў і я. Разам мы выконвалі 15-хвілінныя праграмы, з якімі выступалі ў райцэнтры і сельскіх населеных пунктах. Запрашалі нас і ў іншыя гарады Беларусі, нават у Літву.

І мне захацелася стварыць, так бы мовіць, мабільную групу з маладых выканаўцаў, каб з імі выступаць на публіцы. Але ж я — дырэктар музычнай школы (з 1978 года), чалавек заняты, і аркестр, якім кіраваў, таксама патрабаваў шмат часу. Таму звярнуўся да кіраўніцтва аддзела культуры з просьбай даць часовае паслабленне для аркестра, каб мець большыя магчымасці займацца рэалізацыяй сваёй ідэі, на што атрымаў згоду.

У 1990-ым пры музычнай школе быў сфарміраваны новы склад ансамбля. У яго ўвайшлі Ванда Мацкевіч, Галіна Барысюк, Надзея Няфедзіна, Вольга Кацянёва, Яраслаў Зямчонак, Наталля Бялапка, Тарас Грыгарчук, Аляксандр Собаль, Віктар Жук, Галіна Хвядзевіч, Юрый Красоўскі і я. Вядучай і салісткай стала Ірына Макоўская.

— З часам склад абнаўляўся?

— Безумоўна. Так, у 1991 годзе замест скрыпача Тараса Грыгарчука, які паехаў да сябе на радзіму, ва Украіну, прыйшла выкладчыца школы Галіна Пліско. У 1994-ым разам з мужамі-ваеннымі Паставы пакінулі Надзея Няфедзіна і Вольга Кацянёва, а іх месцы занялі цымбалісткі Алена Антух і Ірына Рагіня, дабавіліся таксама гарманіст Іван Антух і салістка Алена Лукасевіч. Пазней “Паазер’е” папоўнілі Жанна Гучык, Вікторыя Кірплюк, Людмі­ла Януковіч, Антон Таразевіч, Таццяна Гутарава, Аляксандр Савук. На сённяшні дзень у ансамблі 14 музыкантаў.

— Чым кіраваліся пры іх падборы?

— Пачну з таго, што палова школьных выкладчыкаў была ў складзе Груздаўскага аркестра, з якім я стаў працаваць у 1984 го­дзе. Ведаў іх творчы патэнцыял, тым не менш перагаварыў асабіста з кожным, растлумачыў, колькі і якіх музычных інструментаў патрэбна і, адпаведна, колькі — саміх музыкантаў. Некалькі чалавек адмовіліся ад маёй прапановы, астатнія ахвотна ўключыліся ў творчую працу. І зазвінелі цымбалы, і палілася песня…

— І калектыў стаў “Паазер’ем”. Чаму?

— Наша першае выступленне адбылося 21 лютага 1991 года ў Доме культуры па вуліцы Станкевіча, яно прысвячалася Дню Савецкай Арміі і Ваенна-Марскога Флоту. Вядучыя аб’явілі проста: фальклорны ансамбль Груздаўскага цымбальнага аркестра. Пасля канцэрта мы сабраліся ў школе абмеркаваць сваю прэзентацыю, а заадно і вызначыцца з назвай. Я прапанаваў некалькі, у тым ліку “Пастаўскія цымбалісты”, “Пастаўскія музыкі”, “Спадчына”, “Паазер’е”. Усе сышліся на апошняй. І вось чаму. Справа ў тым, што ў 1984 годзе тэлевізіёншчыкі здымалі фільм пра Груздаўскі цымбальны аркестр. Быў падрыхтаваны цыкл перадач пад назвай “Загучаць галасы цудоўныя”. З рэжысёрам я працаваў дзесяць дзён і за гэты час адкрыў для сябе Паазер’е — наш край, геаграфічнае месца. Само слова мне падалося такім каларытным і ўнікальным, што я проста ўлюбіўся ў яго. Пра ўсё гэта расказаў калегам, і яны пагадзіліся.

— Ведаю, што калектыву сваю назву потым прыйшлося адваёўваць. Раскажыце чытачам пра гэта.

— Канкурэнты-“паазерцы” з’яві­ліся ў Віцебску. На тым першым канцэрце 21 лютага ў Доме культуры прысутнічаў спецыяліст з абласнога Дома народнай творчасці, які ў раён прыязджаў з мэтай аказаць метадычную дапамогу. Быў ён і на нашым абмеркаванні  выступлення і, вядома ж, чуў, што калектыў вырашылі назваць “Паазер’ем”. Паехаў у Віцебск, расказаў пра новы пастаўскі ансамбль і, можа, пахваліў, а назву “Паазер’е” прапанаваў віцебскаму калектыву, у які ўваходзіў сам. Напэўна, думаючы, што нашы шляхі-дарогі ніколі не перасякуцца, маўляў, дзе Віцебск, а дзе — Паставы.

«Страсти» разгарэліся падчас фестывалю “Іграй, гармонік!”, які праходзіў 24-26 мая ў Магілёве. Мы выступілі ўдала, заваявалі тры дыпломы і галоўны прыз. Але… Першымі на сцэну па ўзнагароду выбеглі віцябчане. Асабіста я не меў нічога супраць віцебскага “Паазер’я”, бо разумеў, што выканальніцкі ўзровень у артыстаў высокі. Але ж несправядлівым палічыў тое, што яны прысвоілі нашу назву. Прайшло некалькі хвілін, і галоўны прыз быў вернуты нам, сапраўдным пераможцам. Так распарадзіўся старшыня журы М. А. Казінец, даведаўшыся, у чым справа. Знайшліся людзі, якія параілі адстойваць назву “Паазер’е”, і мы гэта зрабілі. Тады ж, на фестывалі, пазнаёміліся з нашым земляком, работнікам Міністэрства культуры Тадэвушам Іванавічам Стружэцкім, які і сказаў сваё важкае слова наконт таго, што фестывалю месца ў Паставах. Што і збылося.

— І стаў наш горад цымбальнай сталіцай, а “Паазер’е” — шыкоўным упрыгажэннем фестывалю…

— Так, старт, як пацвердзіла жыццё, аказаўся ўдалым. Мы атрымлівалі запрашэнні выступіць на розных культурных мерапрыемствах у Віцебскай вобласці і Беларусі, станавіліся лаўрэатамі многіх рэспубліканскіх і міжнародных конкурсаў і фестываляў.

Асобная тэма — паездкі за мяжу, дзе “паазерцы” годна прадстаўлялі беларускае нацыянальнае мастацтва і адкуль вярталіся лаўрэатамі. Мы пабывалі ў Літве, Латвіі, Эстоніі, Польшчы, Расіі, Малдове, Югаславіі (Сербіі), ва Украіне, Германіі, Славакіі. І пры гэтым ніколі не забывалі пра пастаўскіх гледачоў — шчырых, добразычлівых і такіх адданых.

Удзельнічалі ў конкурсах метадычнай творчай работы, здыма­ліся на тэлебачанні і запісваліся на радыё. І не магу не сказаць пра тое, што амаль усе знакавыя па­дзеі ў краіне не абыходзіліся без нашага ўдзелу.

— Напэўна, была самая цікавая паездка, успамін пра якую і цяпер грэе душу?

— Такіх паездак шмат. Адна з незабыўных — у Дагестан. Дарога няблізкая, дабіраліся цягніком. А мы ж ехалі не з пустымі рукамі — кантрабас, гармонікі, цымбалы, сцэнічныя касцюмы з сабой. У Маскве перасадка, а мы з такім грузам. Але ўсё гэта нішто ў параў­нанні з пазітывам і ўражаннямі, з якімі вярнуліся. Дарэчы, у паездках нас заўсёды суправаджала вялікі аптыміст і ідэйны натхняльнік Наталля Мікалаеўна Булавінцава, былы начальнік аддзела культуры райвыканкама.

— Анатоль Анатольевіч, як гледачы ўспрымаюць “Паазер’е” і ці сочыце за публі­кацыямі, якія датычаць ансамбля?

— За публікацыямі і водгукамі сачу ўважліва, матэрыялы пра ўсе паездкі захоўваю. Гэта ж наш архіў. Цяпер што датычыць гледачоў. За ўсе 25 гадоў ніводнага крытычнага водгуку не чуў, толькі станоўчыя. Асабліва калі выступаем за мяжой. Пасля канцэрта сцэна запаўняецца самымі адданымі нашымі прыхіль­ні­камі. Як правіла, падкрэслі­ваюць: мы ж землякі (хоць самі, можа, з Брэста ці Магілёва). Дзякуюць за тое, што мы “Радзіму ў замежжа прывезлі”. З задавальненнем нас слухаюць расіяне ў нарачанскіх санаторыях, куды нас запрашаюць, распытваюць пра музычныя інструменты, асабліва пра цымбалы.

— Значыць, можна гаварыць пра феномен пастаўскага “Паазер’я”?

— Можна, і найпершае пацвярджэнне таму — творчыя лабараторыі, якія некалькі разоў праводзіліся ў рамках фестывалю. Іх ­удзельнікамі станавіліся кіраўнікі мастацкіх калектываў з Беларусі і краін замежжа, навукоўцы, а адным з галоўных пытанняў  было навучанне ігры на дыятанічных цымбалах у рабоце “Паазер’я”.

Да таго ж творчая дзейнасць Груздаўскага цымбальнага аркестра, “Груздаўскіх дзядоў” і “Паа­зер’я” адлюстравана ў навуковых працах, даследаваннях. А былыя студэнты — некаторыя з цяперашніх “паазерцаў” — пісалі і абаранялі дыпломныя работы на багатай груздаўскай спадчыне.

— Анатоль Анатольевіч, аднойчы пачула, як “Паазер’е” назвалі брыльянтам у россыпах культурнай спадчыны. Не пагадзіцца з гэтым нельга. Дык на якім фундаменце трымаецца самабытнасць ансамбля?

— У аснове яго дзейнасці — груздаўская выканальніцкая школа, а такога больш нідзе няма. “Фішка” інструментальнага складу “Паазер’я” — дыятанічныя цымбалы, на якіх ігралі “Груздаўскія дзяды”, а цяпер іх дзеці і ўнукі. Так ёсць сёння, спадзяюся, і заўтра будзе. Лёс у нашых цымбалаў зайздросны — звінець ім над краем і жыць у вяках.

Гутарыла Галіна ПІШЧ.   

Фота Пятра КУРЫЛОВІЧА і з архіва «Паазер’я

ист: http://www.postawy.by/2016/06/brylyant-u-rossypax-kulturnaj-spadchyny/

Среда, 8.06.2016 16:47. Рубрика: 2016 — Год культуры, Афіцыйна, Міжнародны фестываль народнай музыкі «Звіняць цымбалы і гармонік»

фото разных авторов из открытых источников интернета

 

З даўнiх часоў Пастаўшчына багата сваiмi музычнымi, iнструментальнымii выканальнiцкiмi традыцыямi. Асаблiвы, адметны i самабытны след аставiлi народныя музыкi з вёсак Груздава i Пожарцы. На пачатку мiнулага стагодзя яны аб’ядналiся ў самадзейны калектыў. Больш за 60 год праiснаваў ансамбль груздаўскiх музыкаў.

З мэтай захавання выканальнiцкiх традыцый ў Пастаўскай музычнай школе ў 1991 годзе быў створаны новы фальклорны ансамбль ”Паазер’е“, якi з’явiўся прамым нашчадкам i прадаўжальнікам груздаўскiх музычных традыцый. Удзельнiкi ”Паазер’я“ – выкладчыкi Пастаўскай школы мастацтваў, сярод якiх ёсць дзецi i ўнукi тых славутых музыкаў. Захаваны i традыцыйны iнструментальны састаў: дыятанiчныя цымбалы, скрыпкi, гармонiкi, бубен, вясельны барабан. Стваральнiкам i адзiным кiраўнiком калектыву з’яўляецца дырэктар Пастаўскай дзіцячай школы мастацтваў Анатоль Анатольевiч Собаль. У 1993 годзе калектыву прысвоена найменне “народны самадзейны калектыў“, а ў 2003 годзе за вялiкi ўклад у развiццё самадзейнага нацыянальнага мастацтва, высокае выканальнiцкае майстэрства, зберажэнне мясцовых традыцый фальклорнаму ансамблю ”Паазер’е“ было нададзена ганаровае званне ”Заслужаны аматарскi калектыў Рэспублiкi Беларусь“. У 2004 годзе калектыў узнагароджаны Спецыяльнай прэміяй Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь.

Рэпертуар ансамбля цалкам заснаваны на мясцовым матэрыяле. Мелодыi запiсаны ў вёсках Пастаўскага раёна ад мясцовых музыкаў, з захаваннем манеры i стылiстыкi мясцовых выканаўцаў i iнструментоўкi. У выкананнi ансамбля гучаць яскравыя i залiхвацкiя полькi ”Уха-ха“, ”Агульнiца“, ”Завiруха“, ”Рум“; полькi ад назваў вёсак, дзе яны былi створаны ”Груздаўская“, ”Соўкаўская“; жартоўная i гарэзлiвая полька ”Гуся-сюся“ а таксама павольныя, меладычныя вальсы ”Нiначка“, ”Спатканне“, ”Васiлькi“; танцавальныя мелодыi: абэрак, кракавяк, факстрот мазурка i многiя iншыя. Але ў апошнія гады ў рэпертуары ансамбля з’явілася нямала аўтарскіх твораў, напісаных мясцовымі паэтамі і кампазітарамі, у тым ліку і ўдзельнікамі калектыву.

Ад самага моманту свайго стварэння ансамбль праводзiць актыўную канцэртную дзейнасць, няспынна павышае свае майстэрства , прымае ўдзел ў конкурсах i фестывалях раённага, абласнога, рэспублiканскага i мiжнароднага узроўняў. Ансамбль ”Паазер’е“ выдзяляецца яскравай iндывiдуальнасцю i самабытнай манерай выканання. Штогод ён аднаўляе i пашырае свой рэпертуар. Калектыў iмкнецца зрабiць так, каб выступленнi былi цiкавымi для розных катэгорый слухачоў. Усіх удзельнікаў фальклорнага ансамбля ”Паазер’е“ аб’яднала любоў да народнай музыкі і песні, а іх высокі прафесіяналізм, багаты вопыт выступленняў і адданасць справе папулярызацыі беларускага музычнага мастацтва сталі асноўнымі складальнікамі творчага поспеху калектыву. І сення ні на хвіліну не спыняючыся ў сваім развіцці, Заслужаны аматарскі калектыў Рэспублікі Беларусь фальклорны ансамбль ”Паазер’е“ працягвае несці слухачам усё багацце і непаўторнасць нашай нацыянальнай песеннай і музычнай культуры. Больш складанай становіцца партытура і партыі выканаўцаў, пашыраецца гукавая і тэмбравая палітра, эпізадычна ўводзяцца новыя інструменты (труба, духавы гармонік і акардыён) У мэтах пашырэння танальнага дыяпазона кіраўніком калектыву Собалем А.А. у строй дыятанічных цымбалаў унесенны дапаўненні.

Фальклорны ансамбль з’яўляецца лаўрэатам Мiжнароднага фестывалю фальклору ”Кiзляр-92“ у Дагестане, V i VII Рэспублiканскага агляду метадычнай i творчай работы выкладчыкаў навучальных устаноў культуры i мастацтва (1993 г., 2003 г.), лаўрэат Мiжнароднага фестывалю народнай музыкi “Звiняць цымбалы i гармонiк“ (1994, 1995, 1997, 2001, 2005 – 2007, 2011, 2012, 2016 – Гран Пры), лаўрэат фальклорнага фестывалю ”Коломiйка“ (Україна, 1994, 1996 гг.); лаўрэат абласнога агляду-конкурсу ”Беларусь – мая песня“ (1998 г.), лаўрэат I і II Усебеларускага фестывалю народнага мастацтва ”Беларусь – мая песня“ (2005 г.), лаўрэат абласного тэлевізійнага праекта ”Зорны шлях“ (2013 г.).

Не раз ансамбль прадстаўляў беларускае мастацтва за межамi нашай краiны. Калектыў пабываў з канцэртамi ў Югаславii, Лiтве, Латвii, Эстонii, Малдове, Польшчы, Расii, Украіне, Славакіі, Германіі. У 2002 годзе ансамбль прымаў удзел у канцэрце майстроў мастацтва Беларусi ў межах Мiжнароднага фестывалю мастацтваў ”Славянскi базар у Вiцебску“, у святкаваннi 855-годдзя г.Масква. У 2003 годзе фальклорны ансамбль ”Паазер’е“ прадстаўляў Вiцебскую вобласць на Днях культуры Рэспублiкi Беларусь у г.Масква. Калектыў прымаў удзел у Рэспубліканскім фестывалі-кірмашы працаўнікоў вёскі ”Дажынкі – 2007“ у г.Рэчыца Гомельскай вобласці.

У 2014 годзе калектыў прыняў удзел ў святочных мерапрыемствах ў г.Іыхві (Эстонія), дзе даў 4 сольныя канцэрты, у гг.Нінбург і Брэмен (Германія), дзе даў 8 сольных канцэртаў, у г.Малетай (Літва). У 2015 годзе калектыў прыняў удзел ў тэлевізійнай перадачы Літоўскага нацыянальнага тэлебачання, прыняў удзел ў Міжнародным конкурсе інструментальнай музыкі ”Armonikieriudu@“ у Літве, дзе стаў лаўрэатам. У гэтым жа годзе калектыў удзельнічаўў свяце г.Ліепая (Латвія), у Міжнародным фестывалі ”Браслаўскія зарніцы“.

У 2016 годзе трыа ансамбля ўдзельнічала у інтэрнацыянальным фестывалі інструментальнай фальклорнай музыкі “”Griezyne“ ў г.Вільнюс (Літва). У гэтым жа годзе калектыў на Міжнародным фестывалі народнай музыкі ”Звіняць цымбалы і гармонік“ калектыў атрымаў званне лаўрэата і Гран-Пры.
У 2017 годзе калектыў удзельнічаў у свяце горада Іыхві (Эстонія), ў абласным фестывалі-кірмашы працаўнікоў вёскі ”Дажынкі“ ў г.Дуброўна, дзе акрамя канцэртнай праграмы прадставіў выставу музычных інструментаў Беларускага паазер’я.

У 2018 годзе калектывам дадзена 12 канцэртаў у Пастаўскім раёне, г.Мядзел Мінскай вобласці , г.Верхнядзвінск.

Творчая дзейнасць ансамбля ”Паазер’е“ знаходзiць адлюстраванне ў навуковых работах доктара мастацтвазнаўства А.В.Скорабагадчанка ”Манаграфiя, iнструментальная музыка беларускага Паазер’я“, у артыкуле Т.І.Стружэцкага ў часопiсе ”Беларусь“, у кнiзе кандыдата мастацтвазнаўства В.І.Трамбiцкай.
Тры праграмы ансамбля ”Паазер’е“ запiсаны на Вiцебскiм абласным тэлебачаннi i дзве на беларускiм рэспубліканскім радыё. У 2007 і 2008 гадах Белтэлерадыёкампаніяй былі запісаны кампакт-дыскі ансамбля ”Як зайграюць цымбалы“ і ”Груздаўская вясельная“. У 2007 годзе выдавецтвам ”Беларусь“ выдадзены буклет ”Паазер’е“.

Ідуць гады, змянілася пакаленне, даўно пайшлі з жыцця славутыя музыканты, але іх традыцыі паспяхова працягвае Заслужаны аматарскі калектыў Рэспублікі Беларусь фальклорны ансамбль ”Паазер’е“ і калектыў-спадарожнік дзіцячы фальклорны ансамбль Пастаўскай дзіцячай школы мастацтваў імя А.Тызенгаўза ”Пастаўскія цымбалісты“. З мэтай захавання выканальніцкіх традыцый, зберажэння і перадачы новаму пакаленню груздаўскай спадчыны ў Пастаўскай музычнай школе з 1986 года адкрыты клас дыятанічных цымбалаў. Вядзе яго Ванда Мацкевіч, дачка знакамітага груздаўскага цымбаліста Івана Мацкевіча. Навучае дзяцей яна так, як калісьці вучыў яе бацька – ”з рук“.

Дзякуючы славутым груздаўскім музыкам, на Пастаўшчыне захаваліся дыятанічныя груздаўскія цымбалы, зберагліся іх мелодыі і традыцыі выканання, якія перадаюцца з пакалення ў пакаленне.

ЗАСЛУЖАНЫ АМАТАРСКІ КАЛЕКТЫЎ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ НАРОДНЫ ФАЛЬКЛОРНЫ АНСАМБЛЬ ”ПААЗЕР’Е“